فیلم the aviator : تحلیل و بررسی روان شناختی

زمان پیشنهادی برای مطالعه : 6 دقیقه

درباره ی فیلم :

بازیگران : لئوناردو دی کاپریو، کیت بلانشت، کیت بکینسیل، الک بالدوین، آلن آلدا، برنت اسپاینر و ایو ژاک

کارگردان : مارتین اسکورسیزی

تهیه کنندگان : مایکل مان، سندی کلایمن، گراهام کینگ و چارلز ایوانز

تاریخ انتشار : 2004

کشور : ایالات متحده ی امریکا

مدت زمان : 170 دقیقه

خلاصه ی فیلم : این فیلم، خلاصه ای از زندگی هاوارد هیوز، کارگردان، خلبان و تهیه کننده پرآوازه ی آمریکایی است که به دنبال انجام کارهای منحصر به فرد و متحیرانه بود ولی….

تحلیل و بررسی روان شناختی فیلم :

این فیلم پیرامون موضوع وسواس فکری و عملی میباشد.

داستان فیلم، در مورد شخصی به شدت کمال گرا به نام هاوارد می باشد که در اوایل فیلم، فکر می کنیم او شخصی موفق، منظم و بسیار هدفمند است. اما رفته رفته نشانه هایی از اضطراب شدید در او دیده می شود که منجر به ایجاد اختلال وسواسی _ اجباری در او می گردد.

الگوی وسواسی که او از خود نشان می دهد، شایع ترین الگو از اختلالات وسواسی _ اجباری، یعنی پاکی و نجسی است. به این صورت که فرد، دارای افکار مزاحم در حیطه ی کثیف بودن هرچیز و لزوم به تمیز کردن آن است.

اولین نکته ی قابل ذکر در تحلیل این فیلم، تاثیر بسیار بالا و گاهی جبران ناپذیر دوران کودکی و رفتار های والدین و تربیت آن ها، بر زندگی انسان است که گاهی تا لحظه ی مرگ، فرد را رها نکرده و او را درگیر با چالش های سخت میکنند.

شاید بتوان گفت، اهمیت ویژه ی این نکته و تاثیر رابطه ی مادر و فرزند و دوران کودکی است، که باعث شده است این فیلم، با سکانسی متفاوت آغاز شود.

سکانسی که هرچند بسیار کوتاه، ولی آنقدر مهم و تاثیر گذار، که میتوانیم پیامد های آن را در طول فیلم و تمام لحظات زندگی هاوارد هیوز، شاهد باشیم.

هاوارد که دوران کودکی اش، مصادف با شیوع بیماری های ویروسی مختلفی بوده است، به خاطر وسواس و حساس بودن بیش از حد مادرش، تحت تاثیر زیادی قرار گرفته است و در ذهنش، خاطرات کودکی اش و جمله ی مادرش: “تو در امان نیستی” ، مرور میشود.

بیماری وسواس هاوارد از سمت مادری به او ارث رسیده، همانطور که در آغاز فیلم میبینم، مادرش او را به حمام برده و برای او از بیماری حصبه و وبا می‌گوید و او را از مبتلا شدن به او می‌ترساند و او را از کثیفی، منع می‌کند و به او پیشنهاد قرنطینه می‌دهد که در اوخر فیلم، او خود را با الگو های وسواسی خود، قرنطینه می‌کند و میبینم که این قرنطینه باعث افزایش وسواس فکری _ عملی در او می شود.

او کم کم در موقعیت های مختلف، این وسواس را در خود تقویت میکرد؛ همانطور که نشان داده میشد او از صابون شخصی در ظرف مخصوص استفاده میکرد، به دستگیره ی درها دست نمیزد، لباس هایش را مرتب عوض میکرد، غذای بیرون را نمیخورد، بر روی فرمان هواپیما، سلفون میکشید و …

به عقیده ی فرویید، اگر کودک در مراحل اولیه رشد روانی جنسی اش با منع والدین مواجه شود، مبتلا وسواس فکری _ عملی می شود.

( برای آشنایی کامل با اختلال وسواس فکری _ عملی، اینجا ضربه بزنید.)

علاوه بر وسواس، او نشانه هایی از بی اعتمادی و پارانویا، نسبت به دیگران از خود نشان می دهد که این نیز، می تواند ریشه در کودکی و حساسیت ها و سرکوب های مادرش داشته باشد.

در آن سکانسی که او اولین شکست که سقوط هواپیمایش بود را تجربه کرد و جراحات سنگینی برداشت، اضطرابش بیشتر شد و در سکانسی که در قرنطینه، مشغول دیدن فیلمی بود که خودش ساخته بود، با سقوط هواپیما ها در فیلمش، صحنه های سقوط خودش، جلوی چشمش آمد؛ که اصطلاحا به آن، فلش بک گویند و این اتفاق، باعث ایجاد حملات پنیک در او شد.

در عین حال، او فردی تلاشگر، با روحیه جمعی و همکاری فوق العاده‌ای بود. او همواره امیدوار به آینده و دارای انگیزه ی بالا بود. او تلاش زیادی میکرد تا بتواند بر عقده حقارت خود فائق آید و به خود نشان دهد که میتواند موفق باشد. این عامل میتواند در کودکی او ریشه داشته باشد که اعتماد به نفس او همواره‌ در کودکی سرکوب شده و عقده حقارت در او ایجاد شده است. او اکنون با رسیدن به مقام و قدرت، بر این عقده، غلبه کرده است.

به همین دلیل، فقط میخواهد که هرکاری، طبق ایدآل های ذهنی اش پیش برود و به دلیل کمال گرایی خود میخواهد کاری منحصر به فرد انجام دهد؛ حال به هر طریقی که شده، دوست دارد به آن برسد حتی اگر بیشترین ضرر را به او برساند.

همچنین او اصلا تحمل شکست را ندارد و شکست، او را شدیدا به هم می ریزد و زمانی که اوضاع، طبق آن چیزی که میخواهد پیش نمی رود، علائم وسواس، بیشتر در او نمایان می شود. پس می توان گفت وسواس او می تواند عملی براش کاهش اضطراب فعلی اش باشد، در صورتی که همین وسواس، اضطراب او را در حیطه ای دیگر بیشتر می کند و زمانی که از تنش و استرس، دور تر است، علائم وسواس، کمتر خود را نشان می دهد و اگر هم وجود داشته باشد، هیوز، سعی در کنترل کردن آن دارد. مثل سکانسی که با کیتی پرواز کرد و در کنار او، خوشحال بود و از شیشه شیری که کیتی از آن خورده بود، شیر خورد.

ذکر این نکته لازم است که :

در زمان هایی که فشار روحی، کمتر است و استرس، پائین تر است، این اختلال ازبین نمی رود، بلکه ممکن است نمود دیگری پیدا کند.

همانگونه که گفته شد، در ابتدای فیلم که فشار روانی بر هیوز، کمتر است، می بینیم که این اختلال، به شکل کمال طلبی افراطی در او نمایان می شود.

در این قسمت ها، شاید شستن دست ها کم تر به چشم بیاید، ولی می بینیم که او وسواس بسیار شدیدی در کارش دارد و به شکل افراطی در پیشرفت کردن و رسیدن به خواسته هایش، وسواس به خرج می دهد.

کمال طلبی افراطی، یکی از واضح ترین و شدیدترین علائم اختلال وسواسی _ جبری در شخصیت هیوز است.

در سکانس هایی که هیوز، رفتار ها و گفتار های تکرای و کلیشه ای دارد، مثل تکرار یک جمله یا رفت و برگشت در یک مسیر کوتاه، می توان گفت که این کار ها ناشی از وسواس فکری و عملی او است و نوعی اجبار است. اجباری که در اختلالات وسواسی، باید انجام شود تا اضطراب فرد، بصورت لحظه ای، کاهش یابد.

سخن آخر :