اختلال فوبی خاص در کودکان
زمان پیشنهادی برای مطالعه: 6 دقیقه
*دو سال است که شارلوت هشت ساله از ترس شدید از عنکبوت، شکایت میکند. او میگوید “عنکبوت ها چندش آورند”.
اگر عنکبوتی بخصوص موقع خواب روی بدنم راه برود از ترس میمیرم.
وقتی عنکبوتی را میبینم حتی اگر کوچک باشد قلبم به تپش میفتد، دست هایم سرد میشوند و عرق میکنند و به لرزش میفتم.
مادر شارلوت میگوید وقتی دخترش عنکبوتی را حتی در فاصله دور میبیند، به کلی رنگش میپرد و سعی میکند از هر موقعیتی که احتمال میدهد عنکبوتی در آنجاست، اجتناب ورزد.
ترس شارلوت به تدریج فعالیت های روزانه او را مختل کرده و او از رفتن به حیاط برای بازی و رفتن به کلاس درس و گردشهای خانوادگی امتناع میکند.
مادر او میگوید او در حال حاضر از خواب شبانگاهی میترسد چون فکر میکند عنکبوتی روی او می خزد…
همانطور که در مثال بالا ملاحظه شد، بسیاری از کودکان ترس های خاصی دارند که کمی عذاب آور بوده و به گونه ای سریع تا 10 سالگی میایند و میروند.
اما اگر ترس کودک در سن نامتناسب رخ دهد، تداوم یابد، غیر منطقی یا اغراق آمیز باشد، به اجتناب او از تماس با اشیاء یا پدیده ها منجر شود و در فعالیت های روزانه او اختلال ایجاد کند، “هراس” نامیده میشود.
کودکان مبتلا به فوبی خاص از اشیاء یا موقعیت های محدود و مشخص به مدت 6 ماه ترس آشکار و پایدار نشان میدهند.
اکنون به ملاک های تشخیصی DSM-5 برای اختلال فوبی خاص در کودکان میپردازیم:
الف- وجود ترس بارز و مستمر که مفرط یا غیرمنطقی است و در صورت مواجهه با یک شیئ یا موقعیت مشخص یا پیش بینی آن (مثل پرواز، بلندی ها، حیوانات، تزریق) ظاهر میشود.
ب- مواجهه با محرک ترس آور تقریباً همیشه بلافاصله به بروز واکنش اضطراب منجر میشود که ممکن است به شکل حمله وحشت زدگی وابسته به موقعیت یا عامل زمینه ساز موقعیتی ظاهر شود.
*نکته: اضطراب در کودکان ممکن است بصورت گریه کردن، سر و صدا راه انداختن و سفت کردن اندام ها یا چسبیدن به دیگران ظاهر شود.
ج- شخص متوجه افراطی یا غیرمنطقی بودن ترس خود میباشد.
*نکته: ممکن است این ویژگی در کودکان وجود نداشته باشد.
د- شخص از موقعیت هراس آور اجتناب میکند و یا اضطراب یا آشفتگی شدید آن موقعیت را تحمل میکند.
کودکان مبتلا به فوبی خاص فکر میکنند اگر با چیزی که از آن میترسند مواجه شوند، اتفاق ترسناکی برای آنها رخ میدهد.
معمولاً فکر آنها به خطری که سلامتی شان را تهدید میکند مثل زنبور گزیدگی یا رعد و برق معطوف است.
“اضطراب انتظاری” نیز رایج است. مثلاً کودکی که فوبی سگ دارد ممکن است فکر کند اگر سگ بزرگی در راه مدرسه او را دنبال کند و صورتش را گاز بگیرد چه اتفاقی میفتد؟
این کودکان همواره منتظر محرک ترس آور هستند و برای مدت طولانی از برخورد احتمالی با آن اجتناب میورزند.
DSM-5 فوبی خاص را به پنج نوع فرعی دسته بندی میکند:
1- حیوان: حیوانات یا حشرات
2- محیط طبیعی: اشیاء یا پدیده ها در محیط طبیعی مثل بلندی، تاریکی، طوفان یا آب
3- خون-تزریق-آسیب دیدگی: دیدن خون یا آسیب دیدگی یا سایر روشهایی که در بدن بیمار جراحت ایجاد کند.
4- موقعیتی: یک موقعیت خاص مثل پرواز با هواپیما، سوار آسانسور شدن، رفتن به داخل تونل یا محبوس شدن در مکانی خاص
5- سایر فوبی ها: اجتناب از هرگونه صدای بلند یا بازیگری که لباسی غیر معمول پوشیده است و…
شیوع و اختلال های همراه:
بین 2 تا 4 درصد کودکان در کل جمعیت، دچار هراس بیمارگونه میشوند که میتوان آن را در زمره فوبی های خاص قرار داد.
با این حال تعداد اندکی از این کودکان برای درمان ارجاع داده میشوند و این نشان میدهد والدین فوبی را آنقدر برای فرزندانشان زیان آور نمیبینند.
فوبی خاص بخصوص فوبی خون در دختران بیش از پسران است.
سن شروع، سیر رشد و پیامدها:
سن شروع فوبی هایی نظیر هراس از حیوانات، تاریکی، حشرات، خون و آسیب دیدگی در حدود 7 تا 9 سالگی است که با سن شروع ترس های طبیعی یکسان است.
با این حال فوبی های مرضی در مقایسه با ترس های طبعی به احتمال قوی، با گذشت زمان پایدار میمانند؛ هر چند هر دو با افزایش سن کاهش میابند.
فوبی خاص میتواند در هر سنی رخ دهد اما به نظر میرسد بین 10 تا 13 سالگی به اوج خود میرسد.
منبع:
کتاب روانشناسی مرضی کودک
نویسندگان: اریک جی. مش- دیوید ای. وولف
مترجمان: محمد مظفری مکی آبادی
اصغر فرخ الدین عدل
اکنون شما را به تماشای کلیپی در مورد معرفی فوبی دعوت میکنیم:
اختلالات مرتبط قبلی:
اختلال اضطراب فراگیر در کودکان
درمانها:
با ما همراهی کنید…
آدرس کانال تلگرام دکتر الهام مبلیان
آدرس اینستاگرام دکتر الهام مبلیان
روانشناسی آسان وبلاگ شخصی مریم امینی تهرانی
196
